Türkiye gibi deprem kuşağında yer alan ülkelerde, endüstriyel ve ticari yapılar kadar depolama alanlarının da depreme karşı güvenli şekilde inşa edilmesi hayati bir öneme sahiptir. Depreme dayanıklı depo sistemleri yalnızca mal ve ürün güvenliğini değil, çalışanların can güvenliğini de doğrudan etkiler. Bu nedenle, depreme dayanıklı depo inşa süreci başlı başına teknik bilgi, yönetmeliklere uygunluk ve doğru malzeme seçimini gerektirir.
Depreme dayanıklı depo; deprem anında yıkılma, çökme, devrilme gibi riskleri en aza indirecek şekilde tasarlanmış, inşa edilmiş ve donatılmış yapılardır. Bu tür yapılar, yalnızca binanın taşıyıcı sistemini değil, raf sistemleri, zemin yapısı ve sabitleme elemanlarını da kapsar.
Türkiye, jeolojik yapısı gereği birinci derece deprem bölgesi üzerinde yer alır. Bu durum, sanayi ve lojistik sektörleri açısından büyük bir risk anlamına gelir. Bir deponun depreme karşı dayanıksız olması, milyonlarca liralık ürünün kaybı, iş gücü aksamaları ve en önemlisi can kaybı gibi geri dönüşü olmayan sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle işletmelerin depreme dayanıklı depo sistemlerini tercih etmesi, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda etik ve ekonomik bir gerekliliktir.
2018 yılında yenilenen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY), yapıların zemin etütlerinden, taşıyıcı sistem hesaplamalarına kadar pek çok kriteri içermektedir. Bu yönetmeliğe uygun olarak tasarlanmış bir depo, yalnızca yasal anlamda uygun değil, aynı zamanda gerçek bir güvenlik sağlayıcıdır. Yönetmelik, deprem yüklerine karşı dayanıklı yapı elemanlarının hesaplanmasını, bağlantı sistemlerinin doğru kurgulanmasını ve yapının bütünlüğünün korunmasını hedefler.
Deprem anında zarar gören en önemli yapısal elemanlardan biri de raf sistemleridir. Raf sistemlerinin sağlamlığı, kullanılan malzemeye, bağlantı aparatlarına ve sabitlenme şekline bağlıdır. Depreme dayanıklı depo kurulumlarında galvanizli çelik gibi yüksek mukavemetli malzemelerin tercih edilmesi önemlidir. Rafların yere ve duvara sabitlenmesi, devrilme ve kayma riskini azaltır.
Her sağlam yapının temeli zeminden başlar. Depreme dayanıklı depo planlamasında zemin etüdü, ilk aşamadır. Zemin türü, taşıma kapasitesi, sıvılaşma riski gibi etmenler, temel sisteminin tasarımında belirleyici rol oynar. Gerektiğinde zemin iyileştirme çalışmaları yapılmalı, derin temel veya radye temel gibi çözümler tercih edilmelidir.
Depreme karşı dayanıklılık sadece yapısal elemanlarla değil, aynı zamanda mekanik sistemlerin doğru entegrasyonu ile sağlanır. Sprinkler sistemleri, yangın söndürme tesisatları, aydınlatma sistemleri gibi tüm donanım ve ekipmanların sabitlenmiş olması gerekir. Askılı sistemlerin sallanma ve kopma riskine karşı korunduğu yapılar, deprem sırasında güvenliği artırır.
En iyi tasarım bile doğru şekilde uygulanmadığında işlevini yitirir. Bu nedenle depreme dayanıklı depo kurulumlarında uzman ekiplerle çalışmak, işin başarısı açısından kritik öneme sahiptir. Raf sistemlerinin bağlantı noktalarının kontrolü, ankraj uygulamaları, cıvataların tork değerlerine göre sıkılması gibi tüm adımlar titizlikle yürütülmelidir.
Deprem riski olan bölgelerde, depo sistemleri belirli periyotlarla kontrol edilmelidir. Rafların eğilme, burkulma veya bağlantı yerlerinde gevşeme olup olmadığı denetlenmeli, gerekiyorsa güçlendirme yapılmalıdır. Ayrıca yönetmelik değişikliklerine göre revizyonlar zamanında uygulanmalıdır.
Depreme dayanıklı depo sistemleri, yatırım maliyetleri açısından ilk başta daha yüksek gibi görünse de uzun vadede işletmeye kazanç sağlar. Olası bir afette ürün kaybı, iş kesintisi veya sigorta masrafları çok daha büyük maliyetler doğurabilir. Güvenli ve sürdürülebilir bir iş modeli için depreme dayanıklı altyapılar, firmaların rekabet gücünü artırır.
Depreme dayanıklı depo sistemlerine yatırım yapmak, yalnızca bugünün ihtiyaçlarına değil, geleceğin risklerine karşı da bir önlem almaktır. Türkiye gibi bir ülkede, bu yatırımın alternatifi bulunmamaktadır. Doğru mühendislik, kaliteli malzeme, teknik uzmanlık ve düzenli denetimle depreme karşı dayanıklı, güvenli ve verimli depo sistemleri inşa etmek mümkündür.