İlk olarak mevcut durum incelenir. Toplanacak verilerle yeni deponun temelleri oluşturulur. Gelecek orta ve uzun vadeli hedeflerin tanımları çıkarılır.
Değerlendirmeler sonucu belirlenen ölçüte göre alternatifler geliştirilir ve en uygun olan alternatif ile yeni depo tasarımına geçilmiş olur.
YENİ DEPO PLANLARKEN:
Depolanacak ürünün özelliklerine
Sevkiyat şekil ve miktarına
Deponun alan kullanımı amacına
Kullanılacak raf tipine
İş güvenliğine
Dikkat edilmelidir!
ANALİZ EDİN:
Ürün özellikleri: Ürünün sekli ve boyutu hakkındaki özellikler ürünün depolama metodu belirler. Ürün özelliklerine göre kullanılacak ekipman da değişir.
Stok profili: her ürün grubu için stok profili hazırlanır. her grup için ortalama stok miktarı ve min-max stok miktarı belirlenir. Bu stok miktarı ayrıca palet/koli sayısını da ifade etmektedir. Stok karakterlerinin bilinmesi sayesinde sezonsal stok miktarı değişimlerinden yararlanma imkanı doğar.
Hareket analizi: Depolarda pareto analizindeki (80–20) oranları ürün hareket hızlarında da genellikle görülmektedir. Depodaki malların %20’si toplam hareketin %80’ini gerçekleştirir. Her ürün grubu; hızlı, orta, yavaş hareket eden mallar olarak sınıflandırılır. Bu sayede ürünün nerede depolanması gerektiği ve sipariş toplama yerinin belirlenmesi sağlanır.
Sipariş özellikleri: Sipariş toplama, kontrol etme, paketleme depoda en çok insan gücünün kullanıldığı ve en çok zaman alan işlemlerdir. Siparişler çeşitli parametrelere göre farklılıklar gösterir ve bunların analiziyle hangi stratejiyle bu işlemlerin yürütüleceği ortaya çıkar.
Kabul ve sevk özellikleri: Gelen-giden araç sayısı ve özellikleri, sevk sayısı, ürün kombinasyon özellikleri, palet, koli sayısı ve evrak özelliklerinin incelenmesi ile giriş-çıkış kapısı sayısı ve gerekli alan hesaplanabilir.
İade analizi: İade sebeplerinin incelenmesi; yanlış gönderme, hasar, gecikmeli sevkiyatlar vs. problemleri ortadan kaldırıcı hareketlerin yapılmasına olanak sağlar.
Bilgi ve evrak akısı: Evrak akışı incelenerek gereksiz bütün yazılı evrak akışı engellenmeli ve belirli evrakların birleştirilmesi sağlanmalıdır. Bilgi akışının ve hata kontrol mekanizmalarının elektronik ortamda planlanması ve uygulanması ve de bunun için depo yönetim sistemlerinin tercih edilmesi doğru olandır.
GÖZDEN GEÇİRİN:
Alan ve Bina: Elde mevcut bulunan bina ya da alanın tasarlanacak depoya uygunluğunun kontrolü yapılmalıdır.
Depolanacak Azami Mal Miktarı: geçmişteki istatistikler veri alınarak; mal alış-satış aralığını, stok devir hızını, malların depoda kalma süreleri tespit edilir. Böylece genel bir görünüm çıkardıktan sonra depolanacak azami mal miktarı, tasarlanacak depoda kullanır.
Günlük Mal Hareketi Miktarı: Depo tasarımı yaparken mal giriş-çıkış yoğunluğu dikkate alınmalı ve giriş-çıkış hızı yüksek olan mal en uygun yere yerleştirilmelidir. Bu işlemin yapılması maliyetleri en aza indireceği gibi iş yükünü de azaltır.
Depoda Çalışacak Olan İstif Makinelerinin Cinsi: İlk olarak seçilecek istif makineleri deponun raf sistemi, koridorları gibi fiziksel özelliklerine uyumlu olmalıdır.
- Ürün hareketi: Ürünün hareket tarzı ve boyutları istif makinası tercihinde çok önemlidir.
- Ürünün boyutları ve şekli: Kullanılacak atacman ve aparatlar istif makinesini belirlemede önemli etkenlerdendir.
- İstifleme sistemleri ile uygunluğu: Raflar arasındaki mesafe, yükseklik ve rafların tipi istif makinesini belirler.
- Fiyatı: İstif makinesi seçerken ihtiyaç doğru tespit edilip doğru özellikler için para ödenmelidir
- Satış sonrası destek, yedek parça bulunurluğu: İstif makine tipini etkilemez ancak; özellikle marka tespitinde etkilidir.
- Garanti süresi: Ürünün garanti süresi seçim ölçütünü etkileyen diğer bir faktördür.
- Dönüş mesafesi: Makinenin dönüş mesafesi çok önemlidir. Örneğin dar koridorlu bir depo tasarımında kısa mesafede dönüş yapabilen bir istif makinesi kullanılması şarttır.
- Depo yüksekliği: Deponun yüksekliği kullanılacak istif makinesini belirlemede önemlidir. 15m yüksekliğe sahip bir depoda forklift, veya trans palet kullanılamaz ancak; tavan vinci, reachtruck yada otomatik istif makinesi kullanmak gerekir.
Yeni depo planlaması ile doğru raf sistemini seçebilmek için
Sırt sırta (back to back) depolama sistemler:
Çok sayıda artikelle ve miktarda çalışan firmalar için kullanılan bu sistem alanın optimum kullanılması için efektif bir seçim olmaktadır. Genellikle paletli ürünlerin depolanması için uygun olan bir sistem tüm artikellere direkt ulaşım imkânı, serbest alan tertibi, manüel veya otomatik istif makineleri ile kullanım olanağı, raf yükseklik ve derinliğinde esneklik ve FİFO (ilk giren ilk çıkar) çalışma sistemine uyum gibi avantajlar sağlamaktadır. Rafların arasındaki mesafe istif makinelerinin tip ve özelliklerine göre 2,7 ile 3,3 metre arasında değişebilmektedir
İki derinlikli (double deep) depolama sistemleri
sırt sırta sisteme benzeyen bu sistem de çok sayıda artikelle ve miktarda çalışan firmalar için ve alanın optimum kullanılması için efektif bir seçim olmaktadır. Paletli ürünlerin depolanması için uygun bir sistem olan tüm artikellere direkt ulaşım imkânı, serbest alan tertibi, otomatik istif makineleri ile kullanım olanağı, raf yükseklik ve derinliğinde esneklik ve LİFO–FİFO çalışma sistemine uyum gibi avantajları sağlamaktadır. Bu sistemde ek yatırım olarak istif makinelerine ek uzatma çatalı gerekmektedir. Bu ek çatal ile uzatılarak arkadaki mallar rahatça alınır. Çok hacimli fazla hareket etmeyen ürünler için idealdir.
İçine girilebilir (drive in through) raf sistemleri
İçine girilebilir ve koridor içinde ilerlemeye müsaade eden raflar, artikel sayısı az ve aynı zamanda miktarsal olarak fazla olan paletli ürünlerin depolanması için kullanışlıdır. Ürünlerin paletli yapılarının aynı genişlik ve uzunlukta olması gerekmektedir. FIFO’ ya uygun bir sistemdir. Aradan mal çekmek istendiğinde çok mal boşaltmak gerekeceği için, bu açıdan kullanışlı değildir.
Dar koridorlu depolama sistemleri
Bu sistem ile aşırı risk veya depolama yer riski minimize edilmektedir. Böylece depolama ve lojistik ayağında etkin bir verimliliğe kavuşulmuş olunmaktadır. İşletmenin çok çeşitli mal envanterine ve yüksek hızda mal sirkülasyonuna sahip olması, bu tür depolama ve boşaltma sistemini kullanmasını gerektiren en önemli nedenlerdir. Bu sistemde kullanılmak üzere geliştirilmiş dar koridor istif makineleri ile mal depolama veya boşaltmalar yapılabilmektedir. İstif makinelerinde meydana gelecek bir problem, sistemde ciddi aksamalara neden olduğu gibi, bu makinelerin değerleri ve diğer istif makinelerine göre yüksek olması da diğer yandan bir finansman problemi yaratabilmektedir.
Giydirme raf sistemleri
Bu sistem raf ihtiyacını karşılayacağı gibi, depo için gerekli olan çatı ve dış cephe ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır. Bu sistem, yüksek irtifalar için uygun olduğu gibi, kullanılacak alandan da maksimum faydayı sağlayarak yer kaybını önlemektedir. Kısacası, bu sistem için önceden bir bina inşasına gerek duyulmaz. Silo sistemde istif makinesi olarak dar koridor istif makineleri veya ‘reachtruck’ gibi istif makinelerinden yararlanılmaktadır.
Konsollu tip (gargamel) raf sistemleri
İç ve dış mekânda kullanım imkânı sağlayan bu sistem ürün uzunluğu sıkıntı olmaksızın ürünlerin depolanmasını sağlamaktadır. Bu özel raflar, bilhassa uzun malların (borular, profiller, ahşap malzemeler vs.) depolanmasında kullanılmaktadır. Bu raflar ilave elemanlar ile istenilen uzunluğa ayarlanabilir. Konsol kollu raflar, uzun, düzensiz ve biçimsiz depo ve antrepolar için ideal bir depolama çözümüdür. Bu sistem düzensiz depo alanına sahip tüm işletmeler için pek çok avantajı içinde barındırmaktadır. Konsol kollu raflarda, her şeyden önce uzunluk sınırı yoktur. Bu raflar, müşterinin özel istek ve talepleri doğrultusunda ilave elemanlar-kollar yardımıyla istenilen uzunluğa kolaylıkla ayarlanabilir.
Hareketli (mobile rack) raf sistemleri
Arka arkaya sıralanmış, sırt sırta raflardan oluşan ve sistemin ayaklar altında bir motor tahriki ile öne ve arkaya hareket verilen bu sistemde, küçük sahalarda çok sayıda paletin istiflenmesi sağlanabilmektedir. Bu sistemde stoklanacak ürünler az veya çok sayıda artikelden oluşması önemli değildir. Önemli olan tek husus, ürünlerin çok fazla artikel olarak stoklanması durumunda tüm ürünlerin az hareketli olması gerekliliğidir. Az artikelli olan ürünler için normal sevkiyat hızlarında önerilebilir. Ürün sayısı fazlalaştığı zaman hareket sayısı da artacağı için maliyet artacaktır. Hareketli yük rafları, özellikle hafif yük depolarında kullanımı uygun olan raf çeşitleridir. Ambar yeri ihtiyacına göre ve depolanacak parça veya malzemenin özelliğine ve boyutlarına göre, aralıklar arasına sac ilave edilerek esnek bir raf yerleştirme olanağı sağlar. Bu sistemin en önemli avantajı, tekerlekli olması nedeniyle istenilen yere taşınabilmesidir. Ayrıca yer tasarrufu sağlamasıdır.
Mekik depo sistemler
Taşıyıcı araçtan bağımsız Mekikler, kendi bünyelerindeki motor ile palet kanalının içine girerler. Alan ve bina kullanım derecesi açısından, yüksek verimlilik potansiyeli kullanılmaktadır. Daha yüksek aktarma hızı optimum kanal derinliğinin seçiminin yanı sıra, ‘otomatik mekik depolama’ sistemi her kanalda farklı artikellerin istiflenme olanağını da sunmaktadır. Örneğin;
standart içine girilebilen raf sistemine nazaran, ‘otomatik mekik depolama’ sisteminde özellikle daha yüksek, dolayısıyla da daha ekonomik doldurma derecesi gerçekleştirilebilmektedir. Diğer bir önemli avantaj ise; bina alanından tasarruf, zaman hırsızı olarak tanımlanabilen, sürüş ve manevra mesafelerinin kısalması gibi değerli alan kullanım potansiyelleridir.
Yatırım masrafları da yaklaşık içine girilebilir raflardakiyle aynıdır.
Otomatik depolama sistemleri
AS / RS sistem ile mevcut ve potansiyel pazardan gelen her türlü mal, ürün talebine kolaylıkla cevap vermek amacıyla, bilgisayar kontrol sistemi ile tüm işlemlerin seri şekilde yapılması sağlandığından depolama kolay olmakta ve aşırı veya yetersiz depolama riski de minimize edilmektedir. Böylece depolama ve lojistik ayağında etkin bir verimliliğe kavuşulmuş olur. İşletmenin çok çeşitli mal envanterine ve yüksek hızda mal sirkülasyonuna sahip olması, otomatik bir depolama ve boşaltma sistemini kullanmasını gerektiren nedenlerdir. Günümüzde modern bir dağıtım merkezi kurmak, otomatik bir sipariş hazırlama sistemi gerektirdiği gibi, söz konusu sistemin komplike prosesleri basit ve pratik bir hâle getirme zorunluluğu oluşmaktadır. AS/RS maksimum yer kullanımı, seri depolama ve boşaltma imkânını, en önemlisi de kusursuz bir envanter kontrolüne sahip olma avantajını sağlamaktadır. Esnek tasarım imkanları ile tüm ürün gurupları için uyarlanabilmektedirler. Özellikle alan ve işçilik maliyetlerinin yüksek olduğu bölge ve sektörlerde hızlı yatırım geri dönüşü ile oldukça cazip bir alternatif haline gelmektedirler.
Dinamik depolama sistemleri
Arka arkaya sıralanmış, bir kanal oluşturan ayaklardan ve bu ayakların arasında bulunan makaralardan meydana gelen kayar raflarda bir yönden yükleme yapılırken, diğer yönden ise tahliye işlemi gerçekleştirilir. Sistem bilyeli ve eğimlidir. Tahliyeye hazır pozisyonda duran palet ile hemen arkasındaki palet arasında bir ayırıcı sistem bulunmaktadır. Böylece tahliyedeki palet ağırlığında, arkasındaki ayırıcı sistem açılarak 2. palet tahliye pozisyonuna gelmektedir ve burada iki palet birbirlerine baskı yapmamaktadır. Maliyet açısından % 60-70 daha pahalı sistemdir.
Makaralı raf sisteminin en önemli özelliği, eğimli bir rotaya sahip olması ve rulolardan oluşmasıdır.
